Anne ve baba tutumları, çocuklarına karşı yönelttikleri davranış şekillerinin bütünü olarak söyleyebiliriz. Bu tutum davranışların anne ve baba ile çocuk arasındaki ilişkinin yönünü ve çocuğun kendine özgü kişilik gelişimin oluşumunu önemli etkenlerdendir. Çocuklar dünyaya geldikleri andan itibaren ebeveynleri ile duyguları çocuğa karşı davranışlarını deneyimlemeye başlarlar. Bu süreçte duygusal gereksinimlerinin karşılanması için anne baba tutumlarının tam da bu noktada çok önemlidir. Çocukların gerek yaşıtlarıyla gerekse Aile içindeki bireylerle iyi ilişkiler kurabilmeleri için fırsatların sağlanması ve bunların geliştirilmesi de anne babanın görevidir. Çocuğun anne ve baba tutumları çocuğun ileride hayatına yön verir. Yaşadığı tüm davranış ve ilişki deneyimleri bu yüzden çok önemlidir. Tüm bu Anne baba tutumlarının çocuğun kişilik Gelişimine etkileri düşünüldüğünde sağlıklı bireyler için Anne-baba tutumları aşağıdaki şekilde gruplanır;
AŞIRI HOŞGÖRÜLÜ ANNE- BABA TUTUMU
- Kesin kuralların belirtilmediği ve çocuğun davranışlarına karşı sınırlama getirmeyen,
- Yanlış davranışlar karşısında tepki verilmeyen ya da onaylanan
- Çocuğa sınırsız hak ve özgürlükler verilmesi
- Çocuğun her istek ve arzularını yerine getirmek için çaba harcanır.
- Aile çocuğun merkezindedir. Çocuk anne babayı yönetir.
Bu anne baba tutumu ile yetişen çocuk;
- İstek ve arzularının hemen yerine gerilmesini beklerler ve istediği hemen yapıldığından, duygu, istek ve dürtülerini denetlemeyi ve beklemekte zorluk yaşayabilir.
- İstedikleri olmadığında aşırı öfke duygusu oluşabilir.
- Toplumsal kurallar veya sınırları uygulamakta zorluk yaşayabilir.
- Kendi akran grupları veya sosyal ortamlarda uyum sağlamakta güçlük çekebilirler.
AŞIRI KORUYUCU ANNE-BABA TUTUMU
- Ebeveynler çocuklarını tıpkı bir fanus içinde sürekli kontrol eden tutum sergilerler.
- Çocuğun yaş gelişimlerine uygun sorumlulukları ebeveynler tarafından karşılanır.
- Fazla korucuyu davrandıkları çocuklar bireysel aktivitelerden çekinebilir ve ürkek davranırlar.
- Çocuğun kendi kararlarını kendisinin vermesine fırsat tanıma
Bu anne baba tutumu ile yetişen çocuk;
- Yetişkinlikte özgüveni sorunları ile karşı karşıya kalabilir ve kendilerini değersiz
- Utangaç ve çekingen bir kişilik geliştirir. Bu sebeple onay bekleyen, kendi fikirlerini söylemekte çekinen, karar vermekte yardım alan bir kişilik geliştirebilirler.
- Bu tutumla yetişen çocukların çocuğun özgüveni kalmamakta ve kendisini her zaman değersiz görmektedir.
- Diğer insanların duygularını görmezden gelebilir, inatçı ve otoriter bir yapı oluşturabilirler.
KABUL EDİCİ, GÜVEN VERİCİ, DEMOKRATİK ANNE BABA TUTUMU
- Bu tutumu sergileyen ebeveynler de aile içinde güven ve hoşgörü vardır
- Çocuğun duygu ve düşüncelerin ifade edebilmesi için fırsat tanınır
- Aile içinde belli kurallar ve çerçeveler dahilinde çocuğa yeteri kadar sorumluluk duygusu verilir ve kazandırılır
- Çocuk kendini aile içerisinde değerli ve kabul edilmiş hisseder ailenin bir parçası olarak kendisini görebilir
- Aile içinde yeteri kadar sevgi ve ilgi vardır.
- Çocuğun istek ve ihtiyaçları bilinir bu doğrultuda karşılanır.
- Çocuğa kendi kararlarını kendisinin vermesi ve duygularını ifade edebilmesi için imkan verilir.
Bu anne baba tutumu ile yetişen çocuk;
- Yetişkinlik hayatlarında kendine güvenen, sorumluluk sahibi, kendi kendini yönetebilen sağlıklı bir kişilik geliştirirler.
- Sosyal ortamlarda dışadönük ilişkiler kurabilen bir yapıya sahip olurlar.
- İş yaşantısında girişimci olabilir öz disipline sahip kurallara uyabilen aktif ve lider özelliklerine sahip olabilirler.
- Sınırlarını bilen başka insanların fikirlerine saygı duyan ve kendi fikirlerini rahatlıkla söyleyebilen bir birey olabilir.
- Çevresindeki insanlara karşı güven duygusu aşılar.
- Kendi hakları ve başkalarının hakkına saygı duymasını bilir.
AŞIRI OTORİTER VE REDDEDİCİ ANNE-BABA TUTUMU
- Çocuğun tüm ihtiyaçlarını kendisi tarafından karşılanması beklenir.
- Baskı ve otoriterlik vardır.
- Çocuğun istek ve arzuları yerine getirilmez ailenin koyduğu kurallara uyulması beklenir.
- Sadece ailenin istekleri karşılanır.
- Çocuğun duygu ve düşünceleri yok sayılır gerektiği yerde aile cezalandırıcı bir tavır sergileyebilirler.
- Çocuğun olumlu davranışlarından ziyade olumsuz davranışları konuşulur ve bu davranışlar sürekli eleştirilir.
Bu anne baba tutumu ile yetişen çocuk;
- Aşırı otoriter tutum çocukta ürkek ve korkak bir yapı geliştirmektedir.
- Diğer insanlarla iletişim kurmak da zorluk yaşayabilirler.
- Özgüven problemi ya da veya içe kapanıklık yaşayabilirler.
- Saldırgan bir yapı geliştirip kurallara uymayan suça kolaylıkla karışan kişiler olabilirler.
- Kişinin kendi benlik saygısı düşüktür.
- Kendi duygu ve düşüncelerini ifade etmekten çekinir, pasif ve geri planda kalmayı tercih ederler.
MÜKEMMELİYETÇİ ANNE-BABA TUTUMU
- Anne ve babaların Beklentileri çok yüksektir ve bu beklentilerinin karşılanması beklenir.
- Her alanda başarılı olması başarılı olması istenir tamamen başarı odaklı bir tutum sergilerler.
- Çocuğun potansiyelinin üzerinde başarı beklenir ve hata yapmalarını kabullenmezler.
- Mükemmel olduğu aman çocuk daha sevilir ve ilgi gösterilir.
Bu anne baba tutumu ile yetişen çocuk;
- Beklentiler karşılanmadığı zaman yetersizlik duygusu ortaya çıkar.
- Kendini değersiz ve başarısız olduğunu hisseder kolay pes eden bir yapıya sahip olurlar.
- Başarısızlık karşısında hayal kırıklığı yaşayabilirler.
- Kolay kolay bir işe başlamaktan tedirgin olurlar.
- Kendi içlerinde sürekli çatışma halindedirler ve olumsuz duygular geliştirebilirler.
TUTARSIZ ANNE-BABA TUTUMU
- Anne ve babalar belirli sınırı çizmezler ve nerede, ne zaman durması gerektiği yeri söylemezler.
- Bazen, tamamen izin verici davranabilirler bazen de aşırı katı bir tutum sergileyebilirler.
- Kurallar belli değildir anne ve babanın günlük durumuna göre değişkenlik kazanır.
- Çocuk aynı yaptığı davranış karşısında, olumlu tepki alırken, başka bir gün olumsuz bir tepki ile karşı karşıya kalabilir
- Bir durum karşısında bazen ödüllendirilir kimi zaman ise cezalandırılabilir.
Bu anne baba tutumu ile yetişen çocuk;
- Tek başına karar vermekte zorlanabilirler.
- Sosyal ilişkilerinde güven problemi yaşayabilirler.
- Zamanla çevresindeki insanlara güvenmeyen, her şeyden şüphelenen, kararsız bir yapı geliştirebilir.
