Çocukların kelime bilgileri yetişkinler kadar zengin değildir. Bu nedenle kendilerine oyuncaklar üzerinden anlatırlar. Yetişkin için konuşmak neyse oyunda çocuklar için odur.
Axline (1995) insanın içinde kendini iyileştirme gücü vardır. Oyun ile çocuğun içindeki bu güç açığa çıkar. İyileştiren biz değiliz biz yalnızca vasıtayız.
OYUN NEDİR
Çocuğun kendini ifade etmesi, kuralları kendi deneyimleri ile öğrenme yöntemi hayal ile gerçek arasında bir köprüdür. Çocuğun iç dünyasını dışa vurumu, gizil nesnelerin kullanılması çocuğun sosyal ve ahlaki değerleri öğrendiği bir alandır.
Çocuğun zihinsel, fiziksel ve kişilik gelişimini sağlayan en ideal ortamdır. Çocuğun sosyalleşmesine, uyum sağlamasına aracıdır. Oyun genel anlamda kişiliğini bütünüyle etkileyen bir faaliyettir.
Oyunun ne olduğu ya da ne olmadığı konusunda birçok görüşler ileri sürülmüştür. Bütün bu görüşlerin ortak noktası oyunun çocuk için en önemli uğraş olduğudur.
Oyun çocuğa hiç kimsenin öğretemeyeceği konuları çocuğun kendi deneyimleriyle öğrenmesi yöntemidir (yavuzer H.,1998)
Piaget e göre, Oyun bir uyumdur. Oyunlar çocukların kendi seçtikleri ya da gruptaki bazı öğrencilerin seçtikleri ve kendilerine göre sağlam kuralları olan eylemdir.
Gross’a göre (1896) Oyun bir pratiktir. Yetişkinler ilerde karşılaşacağı davranış biçimlerini oyunla elde ederler.
Caillois (1958) Oyun serbestçe kabul edilmiş fakat bağlayıcı olan kurallara göre belli alan ve zaman süreci içinde sürdürülen gerilim ve eğlence duygularını içeren, gerçek hayattan farklı olduğu bilinci ile yapılan gönüllü bir hareket ya da faaliyettir.
Oyun, her yaşta insanın hayatında önemli yeri olan bir etkinliktir. Yetişkin için eğlenmek, dinlenmek boş zaman etkinliği gibi anlamlar ifade eden oyun, çocuk içinde yaşadığı dünyayı çevresindeki insanları tanıma ve anlama aracıdır. Genel anlamıyla oyun, belli bir amaca yönelik olan ya da olmayan kurallı ya da kuralsız gerçekleştirilen bilen fakat her durumda çocuğun isteyerek ve hoşlanarak yer aldığı fiziksel, bilişsel, dil, duygusal ve sosyal gelişiminin temeli olan gerçek hayatın bir parçası ve çocuk için en etkin öğrenme sürecidir.
OYUNUN ÖNEMİ
Oyun bir eğitim aracıdır; çocuğun hayal kurmasını sağlar. Kendini bağımsız ve özgür hissetmesine ortam hazırlar. Kendine hakimiyet, saygı, dürüstlük, sorumluluk duygusunu geliştirebileceği bir oyun dünyası oluşturur.
Oyun Sağlıklı gelişim için önemli bir etkendir; Fizyolojik gelişimi sağlar, refleksleri güçlendirir, kuvvet çabukluk dayanıklılık becerileri geliştirir solunum ve dolaşım sistemini düzenler.
Oyun boş zamanı en iyi değerlendiren bir uğraştır; Çocuğa serbest hareket imkânı sağlar heyecan neşe canlılık ve eğlenceli anlar yaşatır, farklılıkları ortadan kaldırır. (zengin-fakir, genç-ihtiyar, zayıf -şişman gibi)
Çocuk denince akla gelen ilk şey oyundur. Çocuklar dünyayı oyun aracılığıyla tanırlar. Bazen oyun için bazı malzemeler kullanırlar çevredeki objeler, kişiler, olaylar, doğa, yapılar, araçlar, hayvanlar, yollar çocuk için oyun, öğrenme ve eğlence malzemesi olabilir bu nedenle de anne babanın oyun oynaması oyunun bir parçası olması veya oyuna aracılık edebilmesi çok önemlidir. Oyun hem çocuğun ihtiyacını karşılayan hem de anne babanın çocuğu yakından tanımasını ve takip etmesini sağlayan bir aktivitedir.
Oyun oynarken çocuğun özgür olması kendini rahat ifade edebilmesi ve yargılanmaması önemlidir. Bize daha çocuksu veya bebeksi görünen bir oyun ve oyuncak çocuk için önemli bir ihtiyacını karşılıyor olabilir. Oyun oynayabilmek anne baba için her zaman kolay olmamaktadır. Bazı kişilerin böyle bir yatkınlığı olmayabilir böyle bir durumda da oynayabileceğiniz keyif aldığınız oyunlarla keyif almadığınız oyunları birbirinden ayırmak önemli. Örneğin anne evcilik oyununda daha keyifli oynayabiliyorken babada top ve bahçe oyunlarında çocuğa eşlik edebilir. Çünkü sıkılarak keyif almadan oynanan oyunlar çocukların da sıkılmasına ve oyundan tatmin olmamalarına neden olacaktır.
Özellikle okul öncesi yaşlarda evcilik kukla gibi dramatizasyon oyunları çocukların iç dünyalarına yansıtmaları için çok önemlidir.
Oyunda çocuğu gözlemlemek ve duygularını ifade etmesi için ortam yaratmak da önemlidir. Oyun üzerine inceleme yapan araştırmacılar çocuğun duygu, düşünce ve gelişim düzeylerini anlamanın en iyi yolunun onu oyun sırasında gözlemlemek olduğunu kabul etmektedir. Çocuğun oynadığı oyun türleri oyunda aldığı roller bu rollerin yerine getirmesi sırasında sergilediği davranışların hepsi onu tanımak konusunda yeni ipuçları verir. Oyunla duygu ve düşüncelerini ifade fırsatı bulabilen çocuk çok kere yine oyun sırasında bize problemini nasıl çözebileceğimiz hakkında faydalı ipuçları verir.
OYUN TERAPİSİ NEDİR
Yetişkinler için danışmanlık neyse çocuklar için de oyun terapisi odur. Oyun terapisi çocuklara kendilerini ifade edebilmelerine yardımcı olur. Çocukların uyumlu ve mutlu bir şekilde yaşamalarını hedefleyen gelişimsel bir terapi şekli diyebiliriz. Oyun terapisi oyun ile çocuğun kendini ifade edebilmesi için doğal ortamda bulunması temeline dayanır. Oyun ve oyuncaklar kullanarak çocuklar ile iletişim kurmaya sorunlarını çözmelerine ve olumsuz davranışlarını değiştirmelerine yardımcı olunur. Çocukların oyunları ve oyuncakları kullanarak kendilerini ifade etme gereksinimlerine odaklanan bir süreçtir. Kendilerine güvenli bir ortam sunan eğitimli oyun terapisi ile istedikleri şekilde oynayabilmeleri için cesaretlendirirler. Bu süreçte çocuklara duygusal sorunlarını ifade edebilmeleri için değişik türde birçok oyuncak sunulur. Çocukların kendilerine sanat drama ve fantezi içeren oyunlar yoluyla ifade edebilmeleri için fırsatlar oluşturulur.
NEDEN OYUN TERAPİSİ
Çocuklar oyun oynamayı severler. Yetişkinler kadar duygularını anlayabilme ve beceri geliştirmemişlerdir. Bu nedenle oyunla çocuklara deneyimlerini ve duygularını ifade etme fırsatı sunulduğundan iyileştirici özelliği vardır. Çocuklar oyunlarında davranışlarını etkileyen kızgınlık, Üzüntü, korku ya da hayal kırıklığı gibi duyguları terapistin sağladığı güvenli bir ortamda canlandırabilirler. Oyun terapisi çocukların duygu ve düşüncelerini ifade etmelerine zihinsel ve fiziksel düşüncelerini geliştirmelerine yardımcı olur. Oyun hayatın şartlarına uyumda güçlük çeken çocukları uygulanan en iyi metottur. Çocukların kendilerini oyun üzerinden daha akıcı bir şekilde ifade ederler oyun terapisi onlara kendilerini en rahat şekilde ifade edebilecekleri ortamları sunar.
BİR ÇOCUĞUN OYUN TERAPİSİNE İHTİYAÇ OLDUĞUNA NASIL KARAR VERİRSİNİZ
Çocuklar hayatındaki değişimlere, ebeveynin yaşadıkları zor dönemlere ve bu süreci yönetmekte zorluk yaşayan ailelerdeki bazı çocukların bu dönemlerde diğerlerinden daha çok desteğe ihtiyacı olabilir. Çocuğun ebeveyn, öğretmen veya bir başka yetişkin çocuk hakkında desteğe ihtiyaç duyarsa oyun terapisi yardımcı olabilir.
İhtiyaç duyulan durumlar ; inatlaşma, kaygı bozuklukları ; çocukluk korkuları (yalnız kalma, karanlık, hayvan korkusu) , çocuklarda görülen Depresyon, Özgüven eksikliği, utangaçlık, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB),Uyku bozuklukları; gece terörü, kabuslar vb,Beslenme ile Problemleri, Alt ıslatma, dışkı kaçırma, Tırnak emme-parmak emme, Kardeş kıskançlığı, Öğrenme güçlüğü, Davranış bozukluğu, Kayıp, yas, travma, Öfke ve saldırganlık, Anne-baba ayrılığı; boşanma, Aile içi şiddete maruz kalmış çocuklar, oyun terapisinden fayda sağlayabilirler.
ÇOCUK MERKEZLİ OYUN TERAPİSİ
Rogers terapiyi şu şekilde özetlemiştir, daha fazla bağımsızlık ve bireyin bütünleşmesi gibi sonuçların, problemi çözme de yardımcı olmasıyla gerçekleşeceğini ummak yerine bu sonuç doğrudan amaçlanır. Ana odak problem değil, bireyin kendisidir. Birey mevcut problem ile başa çıkabilsin ve daha sonraki problemler ile daha iyi bir şekilde başa çıkabilsin diye amaç belirli bir problemi çözmek değil bireyin büyümesine yardımcı olmaktır.
İçtenlik, koşulsuz olumlu saygı ve empatiyi iletme de başarılı olması halinde danışanın değişen bir kişilik yapısında yanıt vereceği öne sürmüşlerdir. Çocuk merkezli oyun terapisi bir çocuğun danışmanlık ilişkisi içerisindeki deneyimlerinin uzun süreli ve olumlu değişiklik yaratma da En anlamlı ve yardımcı eğitmen olduğuna inanırlar.
Özetle birçok sebepten ötürü oyun oynayan çocuklar için önemli bir araçtır. oyun çocuğun doğal ortamıdır. Gelişimsel olarak oyun somut deneyimler ile soyut düşünceler arasındaki boşluğu doldurur oyun karmaşık ve soyut olan gerçek yaşam deneyimlerini organize etme şansı sunan çocuklar oyun aracılığı ile kontrol hissi kazanır ve ayrıca başa çıkma becerilerini öğretirler
Axline (1947) kendi gelişimsel anlayışı ile çocuk merkezli oyun terapisine rehberlik edecek 8 temel ilke belirlemiştir. Bu temel ilkeler danışmanlık ilişkisinin önceliğine vurgu yapar.
- Çocuk ile sıcak ve arkadaşça bir ilişki kurmak.
- Çocuğun bir şekilde farklı olmasını beklemeden onu koşulsuz kabul etmek.
- Çocuğun benliğini özgürce ifade edebilmesi için ilişkide serbestlik duygusu oluşturmak.
- Çocuğu anlamak için çocuğun duygularını fark etmek ve yansıtmak.
- Çocuğun kendi problemlerini çözmesi için içgüdüsel becerilerine saygı duymak ve sorumluluğu çocuğa çevirmek.
- Çocuğun eylemlerini ya da konuşmalarını yönlendirmeye çalışmayıp çocuğun yönlendirmesine izin vermek.
- Çocuğun sürecinin kademeli doğasını fark etmek ve danışmanlığı aceleye getirmemek.
- Çocuğun danışmanlığını gerçeklik dünyasına entegre etmek için gerekli olan sınırı koymak.
Kısaca; Çocuk Merkezli Oyun Terapisi problem yerine çocuk, geçmiş yerine şu an, düşünce ve hareketler yerine duygular, açıklama yerine anlayış, düzeltme yerine kabullenme önemlidir. Terapist komut vermesi yerine çocuğun terapötik süreci yönetmesi esastır. Değişim için ana güç terapistin bilgisi değil, çocuğun içsel kaynakları ve bilgeliğidir.
