‘Bizim evde hiç kötü kelimeler kullanılmaz bu çocuk nereden öğreniyor? Bu kelimeleri kullanmasını nasıl engelleyebiliriz?’
Yaptığınız, söylediğiniz, yapıldığı zaman onayladığınız her davranışın çocuk gelişiminde önemli olduğunu bilmekteyiz. Aynı zamanda çocuğunuz dış dünyaya açılmaya başladığı andan itibaren artık sizin öğrettiklerinizin ve model olduklarınızın dışında birçok yeni bilgi ile karşı karşıya kalır. Müthiş bir öğrenme arzusu vardır ve çevresindeki her olayı, davranışı kaydetmeye çalışır. Bu süreçte olumlu birçok şey öğreneceği gibi olumsuz birtakım şeyler de öğrenecektir. İstediği bir oyuncağı aldırmak için alışveriş merkezinde kendini yere atıp ağlamayı, oyuncağını vermeyen arkadaşını ısırmayı, kendisini sinirlendiren bir büyüğüne tükürmeyi ve sizin evinizde hiç kullanmadığınız küfürleri sağa sola savurmayı… Tüm bunlar aileler için ciddi sıkıntılar yaratan davranışlardır ve zaman zaman anne babalar bu davranışların nasıl inşa edildiğini anlamakta zorlanırlar.
3-5 yaş aralığında çocuğun kendini ifade etmesinin işaretlerindendir kötü sözler. Bu ifade biçimini anaokulundaki bir arkadaşından veya herhangi bir yetişkinden duymuş olabilir. Çocuklar, bu yaşlarda ailenin koyduğu limitleri zorlama ve kendi arzularını kabul ettirme eğiliminde oldukları için öğrendikleri bu ifade biçimlerini kullanmakta ısrarcı olabilirler. Burada ailenin ve çocuğun hayatındaki diğer yetişkinlerin öğrenilen ifade biçimine nasıl tepki verdiği önem kazanır. Bazen küçük çocukların küfür etme davranışı ödüllendirilir. İlk duyduğunuzda bu size garip gelebilir ama çevrenizde bir çocuğun damarına basıp kızdıran ve sonunda küfür etmesini sağlayıp küfür ettiğinde kahkahalara boğulan birçok yetişkin görebilmekteyiz.
Sizler her ne kadar kötü söz kullanmıyor çok dikkatli olsanız bile çocuklar televizyondan, oynadıkları oyunlardan, dinledikleri bir şarkı sözünden ve çevreden kötü kelimeleri öğrenebilirler.Çocuklar ilk kez bu kelimeleri kullandığında tepki vermeden önce mutlaka o kelimenin anlamını bilip bilmediğini kontrol etmeniz gerekir.Çünkü çoğunlukla küçük çocuklar bu kelimelerin anlamını bilmezler. Yalnızca kızıldığı için kızmak istediğinde ya da gülündüğü için güldürmek istediğinde, dikkat çekmek için kullanabilirler. Anlamını bilmedikleri bir söz söylediklerinde kızılan çocuğun aldığı mesaj, o sözün sizin yanınızda kullanılmaması gerektiğidir. Oysa ona öğretilmesi gereken şey bu kelimenin kullanımının doğru olmadığıdır. Dolayısıyla ona duygularını nasıl ifade edebileceğini; kızdığında, öfkelendiğinde bunu nasıl ifade edebileceğini öğretmek kızmaktan daha iyi bir yöntemdir.
Çocuklar neden kötü söz söylerler?
Çocuklar çevrelerine söyledikleri kötü sözleri, kızmak, engellenmek, öfke duygularının ifadesi yanında, tepkileri takip ederek dikkat çekmek, ilgi ihtiyacı, yetişkinliğe ulaşma kriteri olarak görme, yetişkinleri taklit etme, kendini güçlü, özgür hissetme ve tepki gösterme aracı olarak kullanırlar. Genel küfür ve kötü söz kategorileri kızgınlık öfke ile zeka, diğer özürler ya da hayvan isimleri ile söylenen aşağılama kelimeleriyle kişiye yönelik, karşı tarafa zarar vermeyi uman beddua şeklinde ya da cinsel içeriklidir. Bu yaş çocuklarında ise sarsmak, şok etmek, ağızdan kaçan, kendini savunmak, zevk almak amacıyla söylenmiş daha masumane sözlerdir. “Pis Kaya”, “kötü çocuk”, “eşek”, “kakasın sen” gibi kelimeler yanında daha ileri yaşlarda 5-7 yaş aralığında ayıp ve mahremiyet kavramı gündeme geldiği için bunu öğrenmenin heyecanıyla bazı organ isimleri(meme, pipi) ile duruma heyecan katarak tepkileri izleyen sözcükler kullanırlar.
En sık görülen küfür etme nedeni ‘’dikkat çekme’’dir. Erişkinlerin, özellikle de ebeveynlerinin dikkatini başka yollarla çekemeyen çocuk dikkat çekmek için küfür edebilir. Aynı zamanda erişkinliği küfür etmekle özdeş olarak öğrenen çocuk erişkin dünyasına adım atmak için küfür edebilir. Ama en çok kızdıklarında, engellendiklerinde ve öfkelendiklerinde kötü söz kullanmaktadırlar. Küfür etmenin, kötü söz söylemenin yanlış bir şey olduğunu bildiği halde kullanmaya devam ediyorsa duygularını doğru ifade etmeyi öğrenememiş demektir.
Çocukların kötü sözler söylemesi ‘’çocukluk, geçici durum’’ gibi algılanmamalıdır. Çocukluk döneminde ki küfür ve kötü söz söylemi problemdir ve engellenmelidir. Kötü sözlerin yerine kullanılabilecek uygun kelimelerin kullanımı bulunmalı ve aynı zamanda duygularını nasıl ifade edebileceği öğretilmelidir.
Çocuklar birer kayıt makinesi, birer aynadır. Yaptıklarınız, söyledikleriniz ve yapıldığında onayladıklarınız onun davranışlarını da etkilemektedir.
Çocukların küfür etmesini engellemek için ne yapılmalı?
Bunun ilk adımı erişkinlerin bu sözleri kullanmamalarıdır. Çocuk evinden başlayarak, arkadaşları, okul ve sokak tarafından etkilenir. Artık basın nedeniyle tüm dünyanın etkisine açılmıştır. Özellikle bu ülkenin en tanınan dizi kahramanları, sevimli insanları, komedyenleri küfür sözlerini başarı olarak kullanıyorsa, iş daha da zordur. Üstüne üstlük geleneğinde bazı küfür sözlerini, çocukları sevmek ve şirinlik yapmak için kullanma varsa olanaksız bile denilebilir. Ama yine de çocukların küfür öğrenmesini ve kullanmasını engellemek erişkin görevidir.
Tabi bu konuda, kendileri erişkin gibi davranan büyüklerle başarı kolaylaşacaktır.
1-Bolca duymasını engelleyin.
2-Ona açıklayın. Çünkü anlamını bilmesi gerekir.
3-Yerine kelime öğretin.
4-Yok sayın. Eğer dikkat çekmek için söylüyorsa kesecektir.
5-Söylememesi gerektiğini hatırlatın.
6-Duygularını anlatacak yollar gösterin.
7-Örnek olun!
Okul dışında geçirmiş olduğu zaman dilimlerinde dinlediği şarkıları, ekran kullanımı ve ev içerisinde sıklıkla kullanılan kelimelere dikkat edilmesi gerekmektedir.
Psikolog Aybüke Uysun
